پس از اینکه وراث یا نماینده قانونی یا وکیل وراث به شورای حل اختلاف مراجعه مینمایند شورای حل اختلاف،گواهی ای بنام “گواهی حصر وراثت “صادر میکند که درآن تعداد وراث و همچنین مقدار سهم الارث وراث مشخص میگردد و چنانچه متوفی وصیت نامه رسمی داشته باشد نیز در آن قید میشود.لازم به ذکر است که برای تهیه گواهی انحصار وراثت، نیازی به اقامه دعوی مجدد نمیباشدو هریک از ورثه میتوانند ضمن مراجعه به شورای حل اختلاف برای دریافت رونوشت اقدام کنند.ضمنا در صورتیکه گواهی انحصار وراثت اخذ نشود وراث نمیتوانند فروش و تقسیم و یا انتقال اموال را انجام دهند حتی بصورت توافقی.

تعریف طبقات وراث

قانون مدنی در ماده ۸۶۲ طبقات ارث را بدینگونه تعریف کرده است:

• طبقه اول: پدر، مادر، شوهر،زن،اولاد(درجه اول)
  • اولاد اولاد(درجه دوم)
• طبقه دوم:اجداد، خواهر و برادر(درجه اول)
  • اولاد آنها(درجه دوم)
• طبقه سوم:عمو، عمه، خاله ، دایی (درجه اول)
  • اولاد آنها(درجه دوم)

مطالبی چند از وصیت

وصیت در لغت بمعنای اندرز و نصیحت و آنچه بدان سفارش میکنند،است و در علم حقوق نیز تقریبا بهمین معنا بکار میرود.مستند به ماده ۸۲۶ قانون مدنی،وصیت تملیکی عبارت است از اینکه کسی عین یا قسمتی از مال خودر ا برای زمان بعد از فوتش به دیگری مجانا تملیک کند. همچنین وصیت عهدی به این معنا است که شخصی یک یا چند نفر را برای انجام امر یا اموری یا تصرفات دیگری مامور کند. باستناد ماده ۸۴۳ قانون مدنی هرکس میتواند نسبت به یک سوم اموال خود وصیت کند.و همچنین مطابق ماده ۸۳۷ قانون مدنی:”اگر کسی بموجب وصیت یک یا چند نفر از ورثه خود را از ارث محروم کند وصیت مزبور نافذ نیست.”وصیت کننده باید دارای چهار شرط باشد که عبارت است از ،بلوغ،عقل،اختیار،رشد.در حقیقت وصیت کننده باید اهلیت داشته و مجاز به تصرف در اموال خود باشد.وصیت کودک، فرد دیوانه، مست و کسی که او را مجبور کرده باشند وصیت کند و محجوری که از تصرف در اموالش ممنوع است،صحیح نیست.هچنین وصی یا بعبارتی شخص اجرا کننده وصیت باید بالغ، مسلمان و قابل اطمینان باشد، بر این اساس وصیت به نابالغ، دیوانه و کافر صحیح نیست.موصی میتواند در هر صورت از وصیت خود برگردد و وصیت دومی بعد از وصیت اول خود صادر کند که در اینصورت وصیت دوم مورد پذیرش است و به اجرا در میاید.موضوع وصیت باید جایز و از اموال شخص وصیت کننده باشد.همچنین اگر فرد نسبت به اموال دیگران وصیت کند صحیح نیست اگرچه مالک آنها نیز اجازه دهد.بدهی ها ،حقوق واجب الهی همچون خمس و زکات ،مظالم و کفارات از اصل مال کم میشود،اگرچه فرد به آن وصیت نکرده باشد و شامل همه مال نیز بشود. حج واجب نیز اگر چه نذری باشد،همین حکم را دارد. وصیت کننده میتواند یک یا چند وصی معین کند.درصورت تعدد،اوصیا باید مجتمعا به وصیت عمل کنند مگر در صورتیکه تصریح به استقلال هر یک شده باشد.شاید مرسوم ترین نوع وصیتنامه آن باشد که شخص وصیت کننده،گفته های خود خطاب به ورثه را بر ورقه ای از کاغذ با دستخط خودش نوشته و از چند معتمد محل نیز میخواهد تا زیر آن را امضا کنند. البته این نوع وصیت نامه از لحاظ حقوقی، وصیت نامه عادی تلقی میشود و اگر ورثه بر صحت و درستی آن اقرار نکنند معمولا در مراجع رسمی پذیرفته نمیشود. بنابراین برای کاهش مشکلات پس از مرگ موصی، میتوان سه نوع وصیت نامه رسمی، خودنوشت و سری را تنظیم کرد. از ویژگی وصیتنامه رسمی این است که در یکی از دفترخانه های اسناد رسمی نوشته میشود و تابع تشریفات و مقررات اسناد رسمی است.

چند مورد از مواد قانون مدنی در خصوص مقدار ارث وراث

نکته مهم اینکه در ماده۸۶۳ قانون مدنی هم بدین شرح مورد تاکید قرار گرفته است:وراث طبقه بعد وقتی ارث میبرند که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد. در طبقه اول، سهم پدر و مادر هر کدام یک ششم، زوج یک چهارم و زوجه یک هشتم و مابقی بین فرزندان به نسبت ۲ به ۱ بین پسران و دختران تقسیم میشود.۱) طبق ماده ۹۰۷ قانون مدنی اگر متوفی پدر و مادر نداشته باشد و فقط دارای فرزند و زوج یا زوجه باشد ابتدا سهم زوج(یک چهارم) یا سهم زوجه(یک هشتم) کنار گذاشته میشود مابقی بین فرزندان به نسبت ۲به۱بین پسران و دختران تقسیم میشود.۲) اگر پدر و مادر در قید حیات باشندو متوفی فقط یک فرزند دختر داشته باشد،طبق ماده ۹۰۸ قانون مدنی سهم دختر نصف اموال و سهم پدر ومادر هر کدام یک ششم از اموال است و هر میزان که باقی بماند نسبت به سهم وارثان میان آنها تقسیم میشود.و اگر چند دختر بهمراه پدر و مادر متوفی باشند دراینصورت سهم دختران طبق ماده ۹۰۹ قانون مدنی دوسوم اموال است که این دوسوم بطور مساوی میان آنها تقسیم میشود.۳)اگر ورثه زوج منحصر به زوجه باشد یک چهارم ماترک سهم الارث زوجه و سه چهارم به دولت میرسد.۴) بر اساس ماده ۹۱۱ قانون مدنی تقسیم ارث میان نوادگان بر اساس نسل آنها انجام میشود به این معنا که در صورتیکه نوه،فرزند پسر باشد سهم پسر را میبرد و در صورتیکه نوه دختری باشد سهم دختر را به ارث میبردتا زمانیکه متوفی فرزندی داشته باشد،نوه های او از اموال وی ارث نمیبرند.* گاهی پیش میاید که مجموع سهم وارثان از میزان اموالی که متوفی به جا گذاشته است بیشتر میشود در این شرایط برای جبران این کمبود، در صورتیکه تقسیم ارث میان وارثان طبقه اول باشد،طبق ماده ۹۱۴ قانون مدنی ازمیزان سهم دختر یا دختران کاسته میشود و پس از تقسیم اموال ،هر مقدار که اضافه مانده باشد میان وراث به نسبت سهم آنان تقسیم میگردد.البته توجه فرمایید این مقدار اضافه به همسر برگردانده نمیشود.۵)اگر وارث متوفی برادر و خواهران وی باشند کلیه اموال به نسبت ۲به۱ میان برادران و خواهران تقسیم میشود.۶)اگر وارث متوفی فقط خواهر یا فقط برادر وی باشد تمام ارث به او میرسد.۷)اگر متوفی،خواهر و برادر پدری داشته باشد و همچنین برادر و خواهر مادری هم داشته باشد،دیگر به برادر و خواهر مادری وی ارثی از او نمیرسد و ارث بین خواهر وبرادر پدری او به نسبت ۲به۱ برادر و خواهر وی میرسد.اما اگر از ناحیه پدر هیچ خواهر وبرادری نداشته باشد،ارث به خواهر و برادر مادری وی میرسد.۸)همسر موقت ارث نمیبرد.۹)چنانچه مرد بدون فرزندی فوت کند،یک چهارم مال به همسر و بقیه به سایر وراث میرسد۱۰)اگر مردی فوت کند و فرزند داشته باشد،یک هشتم مال به زنش میرسد و مابقی بین وراث تقسیم میشود.۱۱)اگر زنی فوت کند و فرزندی نداشته باشد، یک دوم مال به شوهر و بقیه به سایر وراث می رسد.۱۲)اگر زنی فوت کند و فرزند داشته باشد، یک چهارم مال به شوهر و بقیه به وراث میرسد.۱۳)اگر مردی فوت کند و همسران متعدد داشته باشد، یک هشتم سهم همسر بین همسران به تساوی تقسیم می شود.۱۴)اگر زنی فوت کند و شوهرش تنها وارث وی باشد ، تمام ماترک متعلق به شوهر است.۱۵)وصیت نامه طبق مفاد قانون مدنی حداکثر در مورد یک سوم مال نافذ است.

مسعود ولی پور

۰۹۱۲۸۱۷۹۰۹۶

مشاور رسمی مالیاتی